ჩვენ სამი რამ ვიცით აშშ-ის ეკონომიკის შესახებ: მდიდრები მდიდრდებიან, ყველა დანარჩენს ვალი აქვს და საპროცენტო განაკვეთები დაეცა. არის კავშირი ამ გარემოებებს შორის? დიახ, და ამ კავშირს გავლენა აქვს ფისკალურ თუ მონეტარულ პოლიტიკაზე.
საპროცენტო განაკვეთების შემცირების გზით, სიმდიდრის უთანასწორო გადანაწილება აშშ-ის ეკონომიკას "ვალის ხაფანგისკენ" უბიძგებს, რომლის თავიდან აცილება მაკროეკონომიკური მეთოდებით რთული ამოცანაა.
წლის დასაწყისში გამოქვეყნდა, გავლენიანი ამერიკელი ეკონომისტების ნაშრომი, სახელწოდებით „დავალიანებული მოთხოვნა" (Indebted Demand). ისინი მხარს უჭერენ არატრადიციულ ზომებს, როგორიცაა გადანაწილების საგადასახადო პოლიტიკა, რომელიც ამცირებს უფსკრულს მდიდრებსა და ღარიბებს შორის. ამ თეორიის ორიგინალობა იმ იდეაში მდგომარეობს, რომ დიდი ვალი ტვირთად აწვება დაბალშემოსავლიანი მოსახლეობის ერთობლივ მოთხოვნას და, შესაბამისად, ბუნებრივ საპროცენტო განაკვეთს.
ნაშრომის თანახმად, მდიდრებს არ შეუძლიათ დახარჯონ ყველაფერი, რასაც შოულობენ, ამიტომ ბევრს ზოგავენ. თეორიულად, ეს დანაზოგი შეიძლება გადაკეთდეს პროდუქტიულ ინვესტიციად, მაგრამ პრაქტიკაში ბევრი ფული აფინანსებს დაკრედიტებას, ანუ საშემოსავლო კიბეზე დაბლა მყოფი ადამიანების შემდგომ დავალიანებას. შესაბამისად, სიმდიდრის განაწილების ქვედა 90%-ის სამომხმარებლო სესხების დიდი წილი უმდიდრესი 1%-ის მიერ დაგროვილი დანაზოგებით დაფინანსდა.
მდიდრების მიერ ღარიბებზე სესხის გაცემა ხშირად არაპირდაპირი გზით ხდება. მაგალითად, ვთქვათ, მდიდარი ადამიანი ყიდულობს კომპანიის აქციებს, ხოლო ამ ომპანიას შემოსავალი ბანკის ანგარიშზე აქვს განთავსებული. ბანკი, თავის მხრივ, სესხს აძლევს არამდიდარ პირს, მანქანის ან სახლის შესაძენად. როგორც წესი, მსესხებლებს უფრო მეტი ხარჯვისკენ აქვთ მიდრეკილება, ვიდრე გამსესხებლებს, თუმცა მათ ნაკლები ფული აქვთ დასახარჯად, რადგან მათი შემოსავლის ნაწილი სესხს ემსახურება.
სასურველი დანაზოგების სიჭარბის და სასურველი ინვესტიციების თანაფარდობა ქვემოთ სწევს საპროცენტო განაკვეთებს, ვიდრე ეფექტური ქვედა ზღვარი ნულს გაუტოლდება. სარგებელი 0-ზე ქვევით ვერ წავა, რადგან შემნახველები ამას არ მოითმენენ - მათ ურჩევნიათ საკუთარი ფული ლეიბის ქვეშ შეინახონ, ვიდრე მასზე უარყოფითი სარგებელი მიიღონ.
ეკონომისტები წერენ, რომ ნებისმიერი პოლიტიკა, რომელიც პრობლემების მოგვარებას მეტი სესხის აღებით ცდილობს, მოკლევადიან პერსპექტივაში კარგ შედეგს იძლევა, მაგრამ გრძელვადიან პერსპექტივაში - ვალი სიტუაციას ართულებს. რაც უფრო მეტი ვალი ექნება კერძო ან სამთავრობო სექტორს, მით მეტის გადახდაც მოუწევს.
სწორედ ამიტომ, ზემოხსენებული ნაშრომის ავტორები საშემოსავლო, ან ქონების გადასახადების გადანაწილებას ემხრობიან, რაც, მათი აზრით, მოსახლეობის 90%-ის ხარჯვის პოტენციალს გაზრდის. ვალის ერთჯერადი ჩამოწერის პოლიტიკამ შეიძლება ასევე გაანეიტრალოს სესხის ხაფანგი ეკონომიკაში, მაგრამ საჭიროა მისი კომბინირება ფინანსური სისტემის სტაბილიზაციის პოლიტიკასთან, რათა დროთა განმავლობაში სიტუაცია კვლავ სესხის ხაფანგს არ დაუბრუნდეს.
სტატიაში აღნიშნულია, რომ 2017 წლიდან 2019 წლამდე უთანასწორობის კლევა უმნიშვნელო იყო 1980-იანი წლებიდან მოყოლებულ უთანასწორობის ზრდის ტემპთან შედარებით, ხოლო Covid-19 კრიზისი თითქმის გარანტირებულად გააძლიერებს ქონებრივ უთანასწორობას.
Bloomberg-ის ორიგინალური სტატიის ავტორი: პიტერ კოი