უკრაინაში 15 მილიონი ტონა შემოდგომის სეზონის სიმინდი მსოფლიო ბაზრებზე გასვლის მოლოდინშია. მარაგების ნახევარი სულ უფრო რთულად აღწევს მყიდველებამდე, რაც ასახავს არეულობას, რომელიც რუსეთის ომმა დაახლოებით $120 მილიარდის მარცვლეულის გლობალურ ვაჭრობაში გამოიწვია.
მიწოდების ჯაჭვის შეფერხებებით, ტვირთების მზარდი ტარიფებითა და ამინდის პრობლემებით, ბაზრები ემზადებიან ახალი შოკებისთვის, რადგან უკრაინიდან და რუსეთიდან გადაზიდვები, რომლებიც მარცვლეულის გლობალური ვაჭრობის დაახლოებით მეოთხედს შეადგენენ, უფრო რთული ხდება და აძლიერებს საკვების დეფიციტს.
რუსეთის თავდასხმამდე უკრაინული სიმინდი უნდა გადაეტანათ შავი ზღვის პორტებში, ოდესასა და ნიკოლაევში და ჩაეტვირთათ აზიისა და ევროპისკენ მიმავალ გემებზე, მაგრამ როდესაც პორტები იკეტება, სიმინდი დასავლეთისკენ უნდა გაიგზავნოს რკინიგზის გავლით რუმინეთისა და პოლონეთის გავლით.
დამატებითი დამამძიმებელი გარემოება: მატარებლის ბორბლები უნდა შეიცვალოს საზღვარზე, რადგან ევროპის რელსებისგან განსხვავებით, უკრაინული ვაგონები უფრო ფართო საბჭოთა პერიოდის ლიანდაგებზე მოძრაობენ.
“მარცვლეული არ უნდა გაიგზავნოს რკინიგზის ამ მარშრუტით. ეს ხდის მთელ ლოჯისტიკას ძალიან ძვირსა და არაეფექტურს და ასევე ძალიან ნელს. ლოგისტიკური თვალსაზრისით, ეს დიდი პრობლემაა”,- თქვა კატერინა რიბაჩენკომ, უკრაინის აგრობიზნესის კლუბის თავმჯდომარის მოადგილემ.
უკრაინა მსოფლიოში სიმინდის, ხორბლისა და მზესუმზირის ზეთის ერთ-ერთი უმსხვილესი ექსპორტიორია, რომელთა ნაკადები დიდწილად შეჩერებულია. მარცვლეულის ექსპორტი ამჟამად შემოიფარგლება 500 000 ტონამდე თვეში, რაც ომამდე 5 მილიონ ტონას შეადგენდა. რუსეთიდან - ხორბლის მსოფლიოში ყველაზე დიდი ექსპორტიორი - მოსავლის ექსპორტი ჯერ კიდევ ხორციელდება, მაგრამ კითხვები რჩება მომავალი ტვირთის მიწოდებასა და გადახდასთან დაკავშირებით.
თავის მხრივ მიწოდების შეფერხება ფასების ზრდას იწვევს. ქვეყნები, რომლებსაც ეშინიათ სურსათის პოტენციური დეფიციტის, ცდილობენ, იპოვონ ალტერნატიული მომწოდებლები.
ინდოეთი მთავრობის მიერ დაწესებული ფასის წყალობით, ცვლის საექსპორტო ბაზარს და აზიის მასშტაბით რეკორდულ რაოდენობას აღწევს. ბრაზილიის ხორბლის ექსპორტმა პირველ სამ თვეში გადააჭარბა გასული წლის მაჩვენებელს. აშშ-ის სიმინდის ტვირთები ესპანეთისკენ პირველად მიდის ბოლო ოთხი წლის განმავლობაში. ეგვიპტე განიხილავს რუმინულ მარცვლეულზე გაცვლას და ხორბლის შესახებ მოლაპარაკებებს აწარმოებს არგენტინასთან.
დენ ბასე, AgResource-ის პრეზიდენტი ამბობს, რომ “თუ კონფლიქტი ზაფხულამდე გაგრძელდება, როცა შავი ზღვიდან ხორბლის ექსპორტი ჩვეულებრივ დაჩქარდება, მაშინ პრობლემების წინაშე დავდგებით”.
ალტერნატიულ მომწოდებლებს აქვთ უფრო ძვირი ტვირთი, უფრო ხანგრძლივი სატრანზიტო დრო ან განსხვავებული ხარისხი, რაც კიდევ უფრო ზრდის საკვების ფასს. გლობალური მარაგი უკვე განიცდის დანაკლისს გვალვებისა და მიწოდების შეფერხებების გამო. დამატებით, ომის შოკმა გამოიწვია ფასების რეკორდული ზრდა - ჩიკაგოს სიმინდისა და ხორბლის ფიუჩერსები წლის დასაწყისიდან 20%-ზე მეტით გაიზარდა.
გაერთიანებული ერების ორგანიზაცია აცხადებს, რომ სურსათის რეკორდულად მაღალი ფასები შეიძლება კიდევ 22%-ით გაიზარდოს. შავი ზღვიდან ექსპორტის მკვეთრმა შემცირებამ შეიძლება დამატებით 13,1 მილიონი ადამიანი დატოვოს არასაკმარისი კვების საფრთხის წინაშე.
ამ დროისთვის ბიზნესში სხვა მომწოდებლები შედიან. ინდოეთმა, ხორბლის მეორე უმსხვილესმა მწარმოებელმა, გაზარდა ექსპორტი და შესაძლოა რეკორდულ 8,5 მილიონ ტონას მიაღწიოს.
ინდოეთის მთავრობა ზრდის რკინიგზის გამტარუნარიანობას ხორბლისთვის. პორტების მმართველებს სთხოვეს, გაზარდონ მარცვლეულის ტერმინალებისა და კონტეინერების რაოდენობა. ზოგიერთი პორტი ინდოეთის აღმოსავლეთ სანაპიროზე და ჯავაჰარლალ ნეჰრუს პორტი მუმბაიში ასევე მზადდება ხორბლის ტვირთების გადასატანად.
“გავაგრძელებთ ხორბლის დიდი მოცულობის ექსპორტს იმ ქვეყნების მოთხოვნილებების დასაკმაყოფილებლად, რომლებიც არ იღებენ მარაგს კონფლიქტის ზონებიდან. ჩვენი ფერმერები წარმოების გაზრდაზე არიან ორიენტირებულნი”,- განაცხადა ინდოეთის სურსათისა და ვაჭრობის მინისტრმა, პიუშ გოიალმა.
ვაჭრობის დეპარტამენტის ცნობით, ინდოეთი აწარმოებს მოლაპარაკებებს ეგვიპტის, თურქეთისა და ჩინეთის ბაზრებზე წვდომისთვის, ისევე როგორც სხვა პოტენციურ მყიდველებთან, მათ შორის ბოსნია, ნიგერია და ირანი.
ბრაზილია, ხორბლის წმინდა იმპორტიორი, ასევე ელოდება მარცვლეულის ექსპორტის უმაღლეს დონემდე ზრდას ბოლო ათწლეულის განმავლობაში. არგენტინაში Serra Morena Commodities-ის ტრეიდერის, ვალტერ ფონ მუჰლენ ფილოს თქმით, წარმოუდგენელმა მოსავალმა, სუსტმა ვალუტამ და სოიოს დაგვიანებულმა მოსავალმა, რამაც დამატებითი დრო მისცა ხორბლის ნაკადს, ხელი შეუწყო გაყიდვას. ქვეყნის ხორბლის მთლიანმა ექსპორტმა შესაძლოა მიაღწიოს 2,1 მილიონ ტონას წლის პირველ სამ თვეში, რაც თითქმის ორჯერ მეტია 2021 წლის მაჩვენებელზე. Sekretaria de Comercio Exterior-ის თანახმად, დანიშნულების ადგილები მოიცავს თურქეთს, სამხრეთ აფრიკას და სუდანს.
ზოგიერთი მთავრობა ზღუდავს ვაჭრობას, რათა თავიდან აიცილოს სურსათზე ფასების ზრდა. სერბეთმა, სიმინდის სიდიდით მეცხრე მიმწოდებელმა, დროებით აკრძალა ექსპორტი. არგენტინამ და ინდონეზიამ მცენარეული ზეთის ექსპორტზე გადასახადები გაზარდეს, ყაზახეთი კი ხორბლის მიწოდებას შეზღუდავს. მარცვლეულის საერთაშორისო საბჭოს შეფასებით, გარდა ბრინჯისა, სხვა მარცვლეულით გლობალური ვაჭრობა შეიძლება 12 მილიონი ტონით შემცირდეს მიმდინარე სეზონზე, რაც ყველაზე დიდი შემცირებაა სულ მცირე ათი წლის განმავლობაში.
“მაღალი ფასები ყველაზე ხშირად აჩენს არა მხოლოდ მეტ ექსპორტიორს, არამედ პროტექციონიზმს“,- ამბობს მაიკლ მაგდოვიცი, Rabobank-ის უფროსი ანალიტიკოსი.
იმავდროულად, იმპორტიორები ხსნიან შეზღუდვებს მარცვლეულის მეტი წყაროდან მისაღებად. ესპანეთმა, უკრაინის სიმინდის სიდიდით მეორე მყიდველმა, შეარბილა პესტიციდებზე დაწესებული რეგულაციები არგენტინიდან და ბრაზილიიდან საკვების შესყიდვით. მან ასევე მიიღო 145,000 ტონა შეერთებული შტატებიდან მარტში და ჩინეთმა, სიმინდის კიდევ ერთმა მსხვილმა მყიდველმა უკრაინაში, გაზარდა შესყიდვები ამერიკიდან.
სამხრეთ იტალიაში საკვების ზოგიერთი ქარხანა დაიხურა მარცვლეულის დეფიციტის გამო. მიწოდება ხდება ამერიკის შეერთებული შტატებიდან და არგენტინიდან, რაც შავ ზღვასთან შედარებით 10 დღით მეტ დროს მოითხოვს. იტალიაში ზოგიერთი ფერმერი ანადგურებს ნახირს. ქვეყანა ყოველწლიურად იღებს 5 მილიონ ტონაზე მეტ სიმინდს საზღვარგარეთიდან და მწარმოებლებს უჭირთ გადასახადების გადახდა, რადგან მარცვლეულის ღირებულება გაიზარდა. მეცხოველეები ახლა თითქმის არ იღებენ მარაგს არც რუსეთიდან და არც უკრაინიდან შავ ზღვაში ბლოკადის გამო. მიმდინარეობს ძალისხმევა ამერიკელი მომწოდებლების მოპოვებაზე, მაგრამ პროცესს დრო დასჭირდება.
იმპორტიორები ჩრდილოეთ აფრიკიდან და ახლო აღმოსავლეთიდან განსაკუთრებით დამოკიდებულნი არიან რუსეთიდან და უკრაინიდან მიწოდებაზე და ცდილობენ ალტერნატივის პოვნას. ალჟირი, რომელიც მხოლოდ გასულ წელს გაიხსნა შავი ზღვის ხორბლისთვის, უკვე უბრუნდება ფრანგულ ტვირთს. ეგვიპტე, მსოფლიოში ხორბლის უმსხვილესი იმპორტიორი, რომლის იმპორტის 80%-ზე მეტი მოდის რუსეთსა და უკრაინაზე, იძულებულია შეამციროს შესყიდვები ფასების ზრდის გამო.
უკრაინის პრეზიდენტმა ვოლოდიმირ ზელენსკიმ ნიდერლანდელ დეპუტატებს განუცხადა, რომ რუსები “ყველაფერს აკეთებენ უკრაინის სასოფლო-სამეურნეო პოტენციალის გასანადგურებლად და სასურსათო კრიზისის პროვოცირებისთვის არა მარტო უკრაინაში, არამედ მთელ მსოფლიოში”. მისი თქმით, დანაღმულია მინდვრები და განადგურებულია სასოფლო-სამეურნეო ტექნიკა.
ადგილზე ფერმერები იბრძვიან შემოდგომაზე დათესილი ხორბლის კულტურებისთვის სასუქის მოსაპოვებლად. ძირითადი საგაზაფხულო კულტურების, როგორიცაა სიმინდი და მზესუმზირა, დარგვა შემცირდება, რადგან მწარმოებლები ებრძვიან დიზელის საწვავის დეფიციტს.
Bloomberg-ის ორიგინალური სტატიის ავტორები: მეგან დურისინი, პრატიკ პარიჯა და ირინა ჯანგელი