.jpg)
რუსეთის პრეზიდენტმა ვლადიმერ პუტინმა მოახერხა გლობალური ყურადღების მიპყრობა უკრაინის საზღვართან სამხედრო ძალების კონცენტრირებით და დასავლელი ლიდერებისთვის ულტიმატუმების სერიის წაყენებით. ამ დროისთვის დისკუსია ფოკუსირებულია პუტინის შესაძლო გეგმებზე და საერთაშორისო თანამეგობრობის უნარზე, შეაკავოს ის.
არის თუ არა რუსეთის მმართველი ნამდვილად მზად ევროპის გულში დიდი ომის დასაწყებად?
როდესაც ანალიტიკოსთა უმეტესობა განიხილავს პოტენციურ შეჭრის გეგმებსა და შესაძლო სამხედრო მიზნებს, სავარაუდო რეაქცია თავად რუსეთში დიდწილად იგნორირებულია. როგორი რეაქცია ექნება რუსეთის საზოგადოებას უკრაინასთან ქვეყნის რვაწლიანი გამოუცხადებელი ომის სერიოზულ ესკალაციაზე?
ეს, სავარაუდოდ, მნიშვნელოვან როლს შეასრულებს პუტინის შემდეგი ნაბიჯების განსაზღვრაში და არსებობს საფუძველი ვიფიქროთ, რომ უკრაინაში სრულმასშტაბიანი შეჭრა შიდა აუდიტორიისთვის ძალზე არაპოპულარული იქნება.
დასავლელი ანალიტიკოსების ნაწილი მიუთითებს პუტინის პოპულარობის უპრეცედენტო ზრდაზე 2014 წელს ყირიმის დაპყრობის შემდეგ და ვარაუდობენ, რომ ახალ შეტევას შეიძლება ჰქონდეს მსგავსი ეფექტი მის რეიტინგზე. თუმცა, როდესაც საქმე ეხება რუსების დამოკიდებულებას საგარეო სამხედრო ავანტიურების მიმართ, ყირიმი შეიძლება იყოს გამონაკლისი და არა წესი.
პუტინის მიერ ყირიმის ოკუპაცია ყოველთვის პოპულარული იყო რუსებში, რომლებიც მას განიხილავენ, როგორც ბრწყინვალედ შესრულებულ ოპერაციას და ისტორიული სამართლიანობის აქტს. ბოლო რვა წლის განმავლობაში ყირიმის ანექსიის მიმართ საზოგადოების მხარდაჭერა 84%-დან 86%-მდე მერყეობდა და მოიცავდა რუსეთის ლიბერალური ოპოზიციის ბევრ წევრს. ოპოზიციის პატიმრობაში მყოფმა ლიდერმა, ალექსეი ნავალნიმაც კი განაცხადა, რომ პრეზიდენტად არჩევის შემთხვევაში ყირიმს უკრაინას არ დაუბრუნებს.
იმავეს ვერ ვიტყვით რუსეთის დამოკიდებულებაზე აღმოსავლეთ უკრაინაში დონბასის რეგიონის მიმართ, რომლის მნიშვნელოვანი ნაწილი ახლა ასევე რუსეთის მიერ არის ოკუპირებული. დამოუკიდებელი სოციოლოგიური კომპანიის, Levada-ს მიერ 2021 წლის აპრილში ჩატარებული გამოკითხვის თანახმად, რუსების მხოლოდ 25% უჭერს მხარს კრემლის მიერ კონტროლირებადი აღმოსავლეთ უკრაინის “სახალხო რესპუბლიკების” რუსეთის ფედერაციაში გაერთიანებას. იმავდროულად, 26% მიიჩნევს, რომ ე.წ. რესპუბლიკები უნდა დარჩეს უკრაინის შემადგენლობაში გაძლიერებული ავტონომიით ან იგივე სტატუსით, რაც 2014 წლამდე იყო.
ციფრებმა კრემლში განგაში უნდა გამოიწვიოს. ნაკლებად სავარაუდოა, რომ დონბასის ოფიციალური ანექსიის მცდელობამ ყირიმთან დაკავშირებული ნაციონალისტური ეიფორია გამოიწვიოს. პირიქით, ბევრს აინტერესებს, რატომ უნდა გადაიხადონ რუსებმა მაღალი ფასი, როგორც სისხლით, ასევე ფულით, რეგიონისთვის, რომელიც ბევრად უფრო მოკრძალებულ პოზიციას იკავებს რუსეთის ეროვნულ ცნობიერებაში, ვიდრე ძლიერ რომანტიზებული ყირიმის ნახევარკუნძული.
ანალოგიურად, უკრაინის ოკუპაციის გაფართოებისა და მეტი მიწის წართმევის მცდელობებს ასევე გაუჭირდებათ რუსული საზოგადოების ფანტაზიის დაკმაყოფილება, განსაკუთრებით იმ შემთხვევაში, თუ წინსვლას თან ახლავს მსხვერპლის მუდმივი ნაკადი.
სრულმასშტაბიანი შეჭრა გამოავლენს მტკივნეულ სიმართლეს უკრაინის შესახებ რუსეთის ყველაზე პოპულარული პროპაგანდისტული ნარატივის მიღმა და პუტინის რეჟიმის მიმართ საზოგადოების მნიშვნელოვან რისხვას გააჩენს.
2014 წელს საომარი მოქმედებების დაწყების შემდეგ, მოსკოვი მუდმივად იხსენიებდა უკრაინას, როგორც მოძმე ერს, რომელიც მოექცა ექსტრემისტული ელემენტების და უცხო ძალების კონტროლის ქვეშ. ეს ნარატივი ბოლო თვეებში თავად პუტინმა და დიმიტრი მედვედევმა გაავრცელეს, რომლებიც წერდნენ ვრცელ სტატიებს, სადაც განმარტავენ, თუ რატომ სჭირდება უკრაინას საკუთარი თავისგან გადარჩენა.
კრემლის მიერ გავრცელებული მითების თანახმად, უკრაინელების უმეტესობას სურს შეუერთდეს რუსულ სამყაროს და მხოლოდ ნაციონალისტი ფანატიკოსები და დასავლელი აგენტები, რომლებმაც ხელში ჩაიგდეს ძალაუფლება, ხელს უშლიან მათ ამის გაკეთებაში.
სინამდვილეში, რა თქმა უნდა, ეს ყველაფერი სიმართლისგან შორს არის. უკრაინელების აშკარა უმრავლესობა მხარს უჭერს ქვეყნის ევროპულ არჩევანს და ევროინტეგრაციას. ეს აჩვენა 2014 წლის შემდეგ ყველა არჩევნების შედეგმა და საზოგადოებრივი აზრის გამოკითხვებმა, რომლებიც მიუთითებენ ევროკავშირისა და ნატოს წევრობის აბსოლუტურ მხარდაჭერაზე. იმავდროულად, უკრაინაში პრორუსი პოლიტიკოსების მხარდაჭერა მკვეთრად დაეცა ბოლო წლებში და ისინი ვეღარ მოიგებენ არჩევნებს.
როგორც ჩანს, რუსულმა ესტაბლიშმენტმა არ ისწავლა 2014 წლის გაკვეთილები, როდესაც სამხრეთ და აღმოსავლეთ უკრაინაში პრორუსული აჯანყებების პროვოცირების მოსკოვური მცდელობა ძირითადად ჩაიშალა ადგილობრივი ოპოზიციის მოულოდნელმა მაღალმა მხარდაჭერამ რუსულენოვან უკრაინელებში. შედეგად, კრემლთან დაახლოებულ ბევრ ადამიანს, როგორც ჩანს, ჭეშმარიტად სჯერა, რომ რუსეთის ჯარებს უკრაინის ნაწილებში თბილი დახვედრის მოლოდინი უნდა ჰქონდეთ.
პუტინის ერთგულმა ოლიგარქმა კონსტანტინე მალოფეევმა ახლახან გამოავლინა არასწორი ნდობა, რომელსაც მოსკოვში ბევრი იზიარებს. “ომი ერთი კვირაც კი არ გაგრძელდება. ეს რამდენიმე დღეში დასრულდება”,- თქვა მან.
ასეთი აზროვნება ილუზორულია. ექსპერტები აღიარებენ, რომ რუსი სამხედროების რაოდენობა მნიშვნელოვნად აღემატება უკრაინელ სამხედროებს, თუმცა უმეტესობა ასევე თანხმდება, რომ უკრაინამ შეიძლება დიდი ზიანი მიაყენოს რუსეთის ჯარს.
ბოლო გამოკითხვამ აჩვენა, რომ მილიონობით უკრაინელი არა მხოლოდ არ მიესალმება რუსეთის ჯარს, არამედ მზად არის შეიარაღებული წინააღმდეგობის გაწევისთვის. ეს ძალიან ჰგავს 2014 წლის გამოცდილებას, როდესაც ათასობით ადამიანი შეუერთდა მოხალისეთა ბატალიონებს, რათა მხარი დაუჭირონ სამხედროებს და შეაჩერონ რუსული ჯარის წინსვლა.
ცნობები უკრაინელების შესახებ, რომლებიც აწარმოებენ პარტიზანულ ომს რუსი ოკუპანტების წინააღმდეგ, დიდ გავლენას მოახდენს რუსეთის შიდა აუდიტორიაზე, რომელიც გაჩნდა მეორე მსოფლიო ომის დროს საბჭოთა პარტიზანების ბრძოლის ნაცისტური ძალების წინააღმდეგ. რუსებს გაუჭირდებათ ღია და სისხლიანი ომის წარმოება ჯერ კიდევ ფართოდ გავრცელებული მითის ფონზე იმის შესახებ, რომ ისინი და უკრაინელები “მოძმე ხალხები” ან, პუტინის სიტყვებით, “ერთი ხალხი” არიან. როდესაც რუსეთში დაღუპულთა რიცხვი გაიზრდება, საზოგადოების უკმაყოფილება შეიძლება სწრაფად გადაიზარდოს პუტინის რეჟიმთან ღია დაპირისპირებაში.
ბევრი რუსისთვის სრულმასშტაბიანი შეჭრის შოკი უფრო სერიოზული იქნება, რადგან მათ დიდწილად სჯერათ, რომ კრემლი უარყოფს გამოუცხადებელ ომს, რომელსაც მოსკოვი უკრაინის წინააღმდეგ 2014 წლიდან აწარმოებს.
ბოლო რვა წლის განმავლობაში, რუსეთი მუდმივად უარყოფდა აღმოსავლეთ უკრაინაში საომარ მოქმედებებში მონაწილეობას და სანაცვლოდ ცდილობდა კონფლიქტის შიდა საქმედ წარმოჩენას. ამან ვერ დაარწმუნა ევროკავშირი, აშშ, დიდი ბრიტანეთი და სხვა ქვეყნები, რომლებმაც რუსეთს სანქციები დაუწესეს. რუსეთის უდანაშაულობის მტკიცებულებებმა ვერც უკრაინელებზე მოახდინა შთაბეჭდილება. მათი 70%-ზე მეტი განიხილავს მწვავ კონფლიქტს, როგორც რუსული აგრესიის აქტს.
რუსული აუდიტორია უფრო მზად არის მიიღოს კრემლის ოფიციალური ვერსია. რუსეთის სახელმწიფო ტელევიზიაზე მრავალწლიანი დაუნდობელი ანტიუკრაინული პროპაგანდისა და მოსკოვის ჩართულობის შესახებ მრავალი მტკიცებულების მიუხედავად, ბევრ რუსს მაინც უჭირს აღიარება, რომ ორი ქვეყანა მონაწილეობს საომარ მოქმედებებში.
ომისადმი ხალხის მხარდაჭერის მცირე ნიშნებითა და კრემლის მტკნარი დეზინფორმაციით, რომელიც ჯერ კიდევ ამახინჯებს რუსეთ-უკრაინის ურთიერთობების ნამდვილ მდგომარეობას, ძნელი წარმოსადგენია, როგორი შოკი შეიძლება გამოიწვიოს უკრაინაში ახალმა შეჭრამ. ეს ძირს უთხრის რუსეთის შიდა სტაბილურობას და შესაძლოა საფრთხე შეუქმნას პუტინის პოლიტიკურ მომავალსაც. ბრიტანელი უსაფრთხოების ექსპერტი მარკ გალეოტი თვლის, რომ კრემლმა კარგად იცის ეს საფრთხეები და ცოტა ხნის წინ გააფრთხილა, რომ “უკრაინაში სასტიკ ომს შეუძლია გაანადგუროს რუსეთის რეჟიმის ერთიანობა და ლეგიტიმაცია”.
საყოველთაოდ ცნობილია, რომ პუტინი ემოციურად არის დაინტერესებული უკრაინის საკითხით. ის შეპყრობილია ქვეყნის დაბრუნებით კრემლის გავლენის სფეროში და თვლის, რომ ამაზე უარი ისტორიულ სიდიადეზე მის პრეტენზიებს გაანადგურებს. თუმცა, თუ პუტინი შეეცდება უკრაინის დათრგუნვას დიდი სამხედრო ძალით, მან შეიძლება სამუდამოდ დაკარგოს ქვეყანა, ისევე როგორც გამოიწვიოს რუსეთში ანტისამთავრობო არეულობის პროვოცირება, რაც საფრთხეს მის რეჟიმს შეუქმნის. ადამიანისთვის, რომელმაც უკვე განიცადა ერთი იმპერიის დაშლა, ეს შეიძლება იყოს რისკი, რომლისთვისაც მზად არ არის.
ტარას კუზიოს მოსაზრება