Nord Stream 2 - ომის საფრთხე უკრაინისთვის

ევროკავშირთან დამაკავშირებელი რუსული გაზსადენის, Nord Stream 2-ის  მოწინააღმდეგეები პროექტს უკრაინის ეკონომიკისა და უსაფრთხოებისათვის საფრთხედ განიხილავდნენ. თუმცა, სანამ პროექტი დასრულდა, რისკები შეიცვალა.

1200 კილომეტრიანი წყალქვეშა გაზსადენი, რომელიც რუსეთს გერმანიასთან აკავშირებს, საშუალებას მისცემს რუსულ გაზის გიგანტ Gazprom-ს, გადახედოს გაზის ექსპორტს ევროპაში უკრაინის გვერდის ავლით. ამან შეიძლება უფუნქციოდ დატოვოს უზარმაზარი სატრანზიტო ქსელი, რომელიც წარსულში უკრაინას აძლევდა მილიარდობით დოლარის შემოსავალს და იცავდა სავარაუდო ენერგეტიკული შანტაჟისგან.

თუმცა, უკრაინის დამოკიდებულება რუსულ გაზზე მკვეთრად შემცირდა მას შემდეგ, რაც მილსადენზე მუშაობა დაიწყო ათწლეულზე მეტი ხნის წინ. ეს ზღუდავს იმ ბერკეტს, რომელზეც კრემლი იმედებს ამყარებდა მეზობელ ქვეყნებზე შანტაჟის მიზნით.

უკრაინამ, რომელმაც 2008 წელს მოიხმარა 66 მილიარდი კუბური მეტრი გაზი - მეტი ვიდრე საფრანგეთმა გაცილებით დიდი ეკონომიკით - 2020 წელს 31 მილიარდი კუბური მეტრი გამოიყენა. წილი, რომელსაც ის ყიდულობს პირდაპირ რუსეთიდან, 80%-დან ნულამდე დაეცა.

“ენერგეტიკული და ეკონომიკური უსაფრთხოების თვალსაზრისით, საფრთხე უფრო დაბალია”,- ამბობს იური ვიტრენკო, უკრაინის სახელმწიფო გაზის კომპანია Naftogaz-ის აღმასრულებელი დირექტორი.

ევროპელი პოლიტიკოსები პრეზიდენტ ვლადიმერ პუტინის მთავრობას ევროპის ბაზრებზე ფასების ზრდის მისაღწევად გაზის მიწოდების შეწყვეტაში ადანაშაულებენ, რათა მოახდინონ ზეწოლა ევროკავშირის მარეგულირებელ ორგანოებზე, რომ ნავთობსადენმა სწრაფად დაიწყოს მუშაობა.

საერთაშორისო ენერგეტიკული სააგენტო აცხადებს, რომ რუსეთს “შეუძლია მეტი გააკეთოს” ევროპის მომარაგებისთვის. მოსკოვმა უარყო მანიპულირების ბრალდებები და მას “სისულელე” უწოდა. 

იური ვიტრენკოს თქმით, ყველაზე შემაშფოთებელია ის გამაოგნებელი სიგნალი, რომ ივლისის ამერიკულ-გერმანულმა პაქტმა, რომელმაც დაასრულა აშშ-ის წინააღმდეგობა Nord Stream 2-ის მიმართ, უკრაინელებს მისცა სიგნალი მათი დაცვის მიმართ დასავლეთის ვალდებულებების შეზღუდვის შესახებ.

“ეს ზრდის სრულმასშტაბიანი ომის რისკს. ის პოლიტიკური ვითარების დესტაბილიზაციას ახდენს, რადგან ანტიდასავლური ძალები გამოიყენებენ პიარისთვის - შეხედე, დასავლეთი არაფერს გაძლევს, ის კორუმპირებულია და ყველაფერი ცუდია, ეს არის რისკი”,- თქვა ვიტრენკომ.

უკრაინის გაზის ინდუსტრიის ხელმძღვანელმა კიევში ყოველწლიური YES კონფერენციაზე ისაუბრა, სადაც აშშ-ის ავღანეთიდან გასვლასა და მოკავშირეებისთვის ვაშინგტონის სანდოობის შესახებ იმსჯელეს. გერმანიასთან შეთანხმებამდე, შეერთებული შტატები მკაცრად ეწინააღმდეგებოდა Nord Stream 2-ს და სანქციები დაუწესა მის მშენებლობას.

აგვისტოში უკრაინელმა რეფორმისტებმა ყოფილი დეპუტატის, სვეტლანა ზალიშჩუკის ხელმძღვანელობით ღია წერილი გაავრცელეს და აღნიშნეს, რომ რუსეთის საჭიროებამ დაიცვას სატრანზიტო ქსელი, რომელზედაც იყო დამოკიდებული მისი გაზის ექსპორტი, ხელი შეუშალა მეზობელ ქვეყანაში სრულმასშტაბიან შემოჭრას 2014 წლის ყირიმის ანექსიის შემდეგ. წერილში ნათქვამია, რომ ეს ბუფერი გაქრება, თუ Nord Stream 2 დაიწყებს მუშაობას.

“თუ Nord Stream 2 ამოქმედდება, უკრაინა დაკარგავს კრიტიკულ შემაკავებელ ფაქტორს რუსული ესკალაციის წინააღმდეგ და კრემლის ხელები გაიხსნება”,- წერენ ავტორები.

თუმცა, მიმდინარე კვირაში შეერთებული შტატების წარმომადგენელთა პალატამ მიიღო ცვლილება, რომელიც ფაქტობრივად ხელახლა დააწესებს ახლახანს მოხსნილ სანქციებს იმ ადამიანებისა და კომპანიების მიმართ, რომლებიც მონაწილეობენ Nord Stream 2-ის მშენებლობაში ან ექსპლუატაციაში. სენატის მიერ დამტკიცების შემთხვევაში, შესწორება სავალდებულო გახდება.

იმავდროულად, ფართომასშტაბიანი ომის შესაძლებლობა რჩება: წელს რუსეთმა 100 000-ზე მეტი ჯარისკაცი მობილიზება მოახდინა უკრაინის საზღვრებზე. თუმცა, როდესაც მილსადენი ამოქმედდება, ის საბოტაჟის სტიმულად იქცევა.

“კრემლი იტყვის: მზად ვართ გაზის გატარებისთვის უკრაინაში, მაგრამ მათ რაღაც დაზიანებული აქვთ. დავიწყოთ Nord Stream 2-ის სერტიფიკაციის გარეშე, რათა ევროპელმა მომხმარებლები არ დაზარალდნენ. ეს კოზირი არ იყო ხელმისაწვდომი Nord Stream 2-ის აშენებამდე”,- ამბობს უკრაინის გაზის სატრანსპორტო სისტემის ოპერატორის “აღმასრულებელი დირექტორი, სერხი მაკოგონი.

ოთხშაბათს გერმანულმა მარეგულირებელმა ორგანომ პოლონურ PGNiG-ს სერტიფიცირების პროცესში მონაწილეობის უფლება მისცა, რომლის დაბლოკვაც სახელმწიფოს მიერ კონტროლირებად გაზის კომპანიას სურდა. PGNiG აცხადებს, რომ Nord Stream 2, როგორც დამოუკიდებელი გადამცემი ოპერატორი, არ აკმაყოფილებს ევროკავშირის მოთხოვნებს სერტიფიცირებისთვის.

რუსეთი უარყოფს განზრახვას უკრაინაში შეჭრის შესახებ, ან რომ Nord Stream 2 პოლიტიკურად მოტივირებულია. ის მილსადენს წმინდა კომერციულ პროექტს უწოდებს. Gazprom აცხადებს, რომ წელიწადში დამატებით 55 მილიარდი კუბური მეტრი გააძლიერებს ევროპის ენერგოუსაფრთხოებას, რაც მომავალში მოთხოვნის დაკმაყოფილებას შეუწყობს ხელს.

შემცირდა სატრანზიტო ხარჯებიც. პუტინმა ძალაუფლების ოცი წლის მანძილზე პრიორიტეტად აქცია რუსეთის დამოკიდებულების შემცირება უკრაინაზე ევროპაში გაზის ტრანსპორტირებისთვის და Nord Stream 2 მხოლოდ ერთ-ერთია რამდენიმე ახალ მილსადენს შორის ბალტიის და შავი ზღვის გავლით. უკრაინული სისტემა, რომელიც ოდესღაც 120 მილიარდ კუბურ მეტრ გაზს ატარებდა ევროპაში, გასულ წელს 56 მილიარდ კუბურ მეტრამდე შემცირდა და 2024 წლამდე 40 მილიარდი კუბური მეტრის კონტრაქტი იმოქმედებს.

სატრანზიტო გადასახადი ამჟამად ოდნავ მეტია, ვიდრე ქსელის შენარჩუნებისა და ექსპლუატაციისთვის საჭირო $1 მილიარდი. აშშ და გერმანია აცხადებენ, რომ ისინი შეეცდებიან უზრუნველყონ უკრაინის შემოსავლების ნაკადის გაგრძელება.

უკრაინის სტრატეგიული გადასვლა ევროპელ მომწოდებლებზე ასევე ძვირია ფასების ზრდის ფონზე. Naftogaz-ის ცნობით, სექტემბრის პირველ ნახევარში უკრაინამ საშუალოდ 520 ევრო გადაიხადა 1000 კუბურ მეტრ გაზზე, იანვრის $202-თან შედარებით.

უკრაინისთვის რჩება რისკები მის სატრანზიტო სისტემაში. მიუხედავად იმისა, რომ ქვეყანა ახლა ყიდულობს გაზს ევროპიდან, გაზის უმეტესი ნაწილი კვლავ რუსეთიდან მოდის. Naftogaz-ისთვის ყველაზე დიდი პრობლემა შეიძლება წარმოიშვას იმ შემთხვევაში, თუ Gazprom შეინარჩუნებს სატრანზიტო გაზის მინიმალურ ნაკადს და ეფექტურად გამოიყენებს უკრაინას, როგორც სატრანზიტო შესაძლებლობების ალტერნატიულ მიმწოდებელს. 

Bloomberg-ის ორიგინალური სტატიის ავტორები: მარკ ჩემპიონი და დარინა კრასნოლუცკაია