სომხეთმა 2021 წლის 2 თებერვალს ლონდონის ბირჟაზე საკმაოდ წარმატებით განათავსა 750 მილიონი დოლარის ღირებულების ევროობლიგაცია, 10 წლის ვადით. მოთხოვნამ გადააჭარბა 3 მილიარდ დოლარს. სომხეთის მთავრობამ უარი თქვა გაცხადებულზე მეტი სესხის აღებაზე. ბონდების ე.წ. კუპონური შემოსავალი იყო 3,6 პროცენტი. ეს ისტორიულად დაბალი მაჩვენებელია სომხეთისათვის.
რითი არის საინტერესო ეს ფაქტი საქართველოსათვის და რა პრობლემები შეიძლება საქართველოს მთავრობას ერთი შეხედვით ჩვენი ინტერესების სფეროდან ძალზე შორს მდგომმა ფაქტმა?
საქმე იმაშია, რომ საქართველოს მთავრობამ 12 აპრილს 500 მილიონი დოლარის ოდენობის საგარეო ვალი გაისტუმრა, რომელიც 2011 წლის აპრილში გამოშვებული ე.წ. „ევრობონდების“, ანუ ევროობლიგაციების საერთაშორისო საფინანსო ბაზარზე განთავსების შედეგად იყო აღებული. საპროცენტო განაკვეთი ამ ბონდებზე მაშინ საკმაოდ მაღალი, 6,9 პროცენტი იყო.
მთავრობა ამ ვალის გასტუმრებას ჯერ კიდევ შარშან გეგმავდა, მისი რეფინანსირების, ანუ ძველი ვალის ახლით გადაფარვის გზით, შემდეგ კი გადაწყვიტა ვალის გასასტუმრებლად გამოეყენებინა პანდემიის კრიზისის დასაძლევად მიღებული საგარეო დახმარებების ნაწილი. 5 მილიარდი ლარის ოდენობის საგარეო დახმარებიდან 1,71 მილიარდი ლარი ამ დღეებში მოხმარდა ევროობლიგაციების დაფარვას. ამით მნიშვნელოვნად შემცირდა ეროვნული ბანკის უცხოური ვალუტის რეზერვები (4,1 მილიარდი დოლარიდან 3,6 მილიარდ დოლარამდე), რამაც საფრთხე შეუქმნა როგორც ქვეყნის მონეტარულ სტაბილურობას, ასევე საბიუჯეტო ხარჯების დროულ გასტუმრებას. საბოლოოდ, მთავრობამ გადაწყვიტა კვლავ აეღო ახალი სესხი საერთაშორისო საფინანსო ბაზარზე. ფაქტობრივად, ხდება წინა ევრობონდების რეფინანსირება.
მიმდინარე წლის თებერვლის ბოლოს მთავრობამ გამოაცხადა კონკურსი, აღნიშნული, 10-წლიანი ვადიანობის მქონე ფასიანი ქაღალდების განთავსების მიზნით საერთაშორისოდ აღიარებული ბანკების შესარჩევად. უკვე გამოვლენილია სამი ცნობილი საინვესტიციო ბანკი. მთავრობის განცხადებით, მათ უკვე დაასრულეს ევრობონდების ლონდონის საფონდო ბირჟაზე განთავსებისათვის მოსამზადებელი სამუშაოები. ტრანზაქცია ოფიციალურად გუშინ, 13 აპრილს, ოფიციალურად გამოცხადდა Bloomberg-ის სავაჭრო პლატფორმაზე. 13 და 14 აპრილს გაიმართება ონლაინ შეხვედრები (ე.წ. ნეთროუდ-შოუები) საერთაშორისო ინვესტორებთან. აღნიშნული პროცესი უახლოეს დღეებში დასრულდება და მაშინ გამოჩნდება და მოხდება ევრობონდების განთავსება.
სწორედ აქ იჩენს ერთი მნიშვნელოვანი კითხვა თავს - რამდენად უკეთეს პირობებში შეძლებს საქართველო, სომხეთთან შედარებით, სესხის მოზიდვას? ეს ასე რომ უნდა იყოს, ამას მრავალი ფაქტორი განაპირობებს. მთავრობის ოპტიმისტური განცხადებები, რომ საპროცენტო განაკვეთები წინაზე დაბალი იქნება, არაფერს ნიშნავს. ის მართლაც დაბალი იქნება საერთაშორისო საფინანსო ბაზრებზე შეცვლილი კონიუნქტურის გამო.
რას უნდა ველოდოთ ლონდონის საფონდო ბირჟაზე?
2011 წელს არ იყო ხელსაყრელი პირობები ევროობლიგაციების ემისიისათვის, ამიტომაც მაღალი პროცენტით მოგვიწია სესხის აღება. ბოლო წლებში ვითარება მნიშვნელოვნად შეიცვალა მსოფლიო საფინანსო ბაზრებზე. ინვესტორებს გაუძნელდათ ფულის სარფიანად გასესხება. ძალიან დაბალი გახდა უცხოეთის სახელმწიფოთა მთავრობების და ცენტრალური ბანკების მიერ ემიტირებული ფასიანი ქაღალდებიდან შემოსავალი. ამას დაემატა პანდემიის პერიოდში წამყვანი უცხოური ცენტრალური ბანკების მიერ ეკონომიკის წახალისების მიზნით გატარებული ე.წ. იაფი ფულის პოლიტიკაც. მაგალითად, ამერიკის მთავრობის ათწლიანი სახაზინო ვალდებულებებზე შემოსავალიანობა ისტორიულ მინიმუმამდეა დასული და შეადგენს წლიურ ერთ პროცენტზე ნაკლებს. ასეთ ვითარებაში, საქართველოს მთავრობისა და მის მიერ შერჩეული საინვესტიციო ბანკების სწორი მუშაობის შედეგად, შესაძლებელია ევრობონდების განთავსებით მისაღებ სესხზე საპროცენტო განაკვეთი ორჯერ და უფრო მეტად დაბალი იყოს წინა ემისიასთან შედარებით.
რა გვაძლევს ოპტიმიზმის საფუძველს? თუნდაც სომხეთის მაგალითი.
სწორედ ეს არის ორიენტირი საქართველოს მთავრობისათვის. საქართველომ გაცილებით დაბალ პროცენტში უნდა მოიზიდოს სესხი მრავალი მიზეზის გამო. ოპტიმალური დიაპაზონი ალბათ იქნებოდა 2,6-3,0 პროცენტი. წინააღმდეგ შემთხვევაში, საქართველოს მიერ ევრობონდების განთავსება შეიძლება ჩაითვალოს წარუმატებლად.
რომ შევადაროთ სომხეთისა და საქართველოს მდგომარეობა:
- პოლიტიკური რისკები სომხეთში იყო (არის) გაცილებით მაღალი, ვიდრე საქართველოში. ომი ახალი დამთავრებული, ჰაერში ჩამოკიდებული მთავრობა (რომელიც მერე გადადგა და რიგგარეშე არჩევნები დაინიშნა).
- სუვერენული საკრედიტო რეიტინგი (ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი ამ შემთხვევაში): სომხეთი B+, საქართველო BB.
- ეკონომიკური „ზრდა“: სომხეთი, -7,5, საქართველო, -6,2.
- მომავლის პერსპექტივა: სავალუტო ფონდის შეფასებით საქართველოს უკეთესი პერსპექტივა აქვს 2021-2026 წლებში.
- შუამავალი ბანკები: სომხეთი- JP Morgan, Citi, HSBC; საქართველო- JP Morgan, Goldman Sachs, ICBC.
ამ შედარებით ნათლად ჩანს, რომ საქართველოს აქვს საგრძნობი უპირატესობა და თუ ეს არ გამოიხატა ადეკვატურ შედეგში, მაშინ მთავრობას მოუწევს პასუხის გაცემა წარუმატებლობის მიზეზებზე.
მოსაზრების ავტორი:რომან გოცირიძე
სტატიაში გამოთქმული მოსაზრება ეკუთვნის ავტორს და შესაძლოა არ გამოხატავდეს Businessformula.ge-ს პოზიციას.