უკრაინაში რუსეთის შეჭრამ და საერთაშორისო რეაქციამ ენერგეტიკული ბაზრები ქაოსში ჩააგდო, რაც მძიმე ეკონომიკურ შედეგების საფრთხეს ქმნის. მიმდინარე პროცესს 1970-იანი წლების ნავთობის შოკებს ადარებენ.
Bloomberg-ის საქონლის ინდექსმა ყველაზე დიდი ყოველკვირეული ზრდა აჩვენა სულ მცირე 1960 წლის შემდეგ, რადგან სანქციებმა მყიდველები შეაშინა. ქვანახშირის ფასი უპრეცედენტო 80%-ით გაიზარდა, ევროპაში ბუნებრივი აირის ფასმა რეკორდები მოხსნა და ნავთობის ფიუჩერსები ბოლო სამი ათწლეულის განმავლობაში ყველაზე ფართო დიაპაზონში მერყეობდა.
რუსეთის უეცარი ეკონომიკური იზოლაცია წყვეტს ენერგიის, ლითონებისა და მოსავლის მთავარ გლობალურ წყაროს. ეს აჩენს იმის შიშს, რაც განვითარებულ ქვეყნებს ათწლეულების განმავლობაში არ განუცდიათ - მძიმე ინფლაცია და ენერგიის რეალური დეფიციტი.
სულ რაღაც ერთ კვირაში, თითქმის წარმოუდგენელი მოვლენა მსოფლიოს ერთ-ერთი უმსხვილესი საქონლის ექსპორტიორისთვის ახალ რეალობად იქცა.
“რუსეთი წყდება გლობალურ ეკონომიკას. მსოფლიო ეკონომიკასთან დაკავშირების პროცესი, რომელიც დაიწყო 1990-იან წლებში, ძალიან სწრაფად იცვლება” - განუცხადა Bloomberg TV-ს ნავთობისა და გაზის ანალიტიკოსმა და საკონსულტაციო კომპანია IHS Markit-ის ვიცე-თავმჯდომარემ, დანიელ იერგინმა.
შედეგი არის ქაოსი ენერგეტიკულ ბაზარზე.
Brent-ის ტიპის ნავთობის ფიუჩერსი ათი წლის მაქსიმუმამდე, ერთ ბარელზე დაახლოებით $120-მდე გაიზარდა. JPMorgan-ის შეფასებით, ქვეყნის მიწოდების დაახლოებით ორი მესამედი გაუქმდა, რამაც შესაძლოა ნავთობის ფასი ბარელზე $185-მდე გაზარდოს წლის ბოლომდე.
ევროპაში ბუნებრივი აირის ფასი 200 ევროს აღემატება, ქვანახშირის ფიუჩერსი - $400-ს ავსტრალიაში, დიზელის საწვავის ფასი ტონაზე $77,25-ს აღწევს.
ბაზრის რყევა არ ეხება მხოლოდ ენერგეტიკის სექტორს. ხორბლის ფასი 2008 წლის შემდეგ უმაღლეს დონეს აღწევს და პარიზში ტონაზე 400 ევროს გადააჭარბა, რადგან უკრაინის ომმა მსოფლიო ექსპორტის დაახლოებით მეოთხედი შეამცირა. ლონდონის ლითონის ბირჟაზე ალუმინის ღირებულებამ ტონაზე $3800-ს გადააჭარბა, სპილენძის ფასი კი ისტორიულ მაქსიმუმს მიუახლოვდა.
რუსული ნავთობის ექსპორტის ვარდნა საბოლოოდ შეიძლება დაემსგავსოს კოლაფსს, რომელიც დაეუფლა ირანს 1978 წლიდან 1979 წლამდე, როდესაც ნავთობის სექტორი შიდა რევოლუციის ორმაგი ზეწოლისა და აშშ-ს მთავრობის მიერ აქტივების გაყინვის ქვეშ მოექცა.
ბაზრის ქაოსის დარეგულირების მცდელობები უშედეგო აღმოჩნდა, თუნდაც ისეთი მნიშვნელოვანი ნაბიჯები, როგორიცაა ნავთობის მარაგების პირველი კოორდინირებული განლაგება ენერგეტიკის საერთაშორისო სააგენტოს წევრების მიერ ბოლო ათწლეულის განმავლობაში.
მომხმარებლებისთვის დროებითი შემსუბუქება შეიძლება მოულოდნელი წყაროდან მოხდეს: ირანიდან. ვენაში დიპლომატები უახლოვდებიან ბირთვულ შეთანხმებას, რომელმაც შეიძლება გააუქმოს სანქციები ისლამური რესპუბლიკის ნედლ ნავთობზე, რაც მწვანე შუქს ანთებს დღეში 1 მილიონ ბარელზე მეტს ბაზარზე დასაბრუნებლად.
თუმცა, ესეც კი შეიძლება დაჩრდილოს რუსული მიწოდების დანაკარგების მასშტაბმა, თუ უკრაინაში ომი გაგრძელდება.
ევროკავშირს, რომელიც თავისი ბუნებრივი აირის დაახლოებით 40%-ს რუსეთიდან იღებს, შეუძლია ამ იმპორტის მესამედით შემცირება, IEA-ს თანახმად, მაგრამ ამას ერთი წელი დასჭირდება და მთავრობის დიდ ჩარევას მოითხოვს ადამიანების ყოველდღიურ ცხოვრებაში, მაგალითად, ოჯახებს სთხოვენ გამორთონ თერმოსტატები და შეცვალონ გაზის ქვაბი ელექტრო სითბოს ტუმბოთი.
ჰარვარდის კენედის სკოლის საერთაშორისო ურთიერთობების პროფესორის, მეგან ო'სალივანის თქმით, რუსეთში ენერგეტიკული კრიზისი არის ის, რასაც მთელი მსოფლიო წლების განმავლობაში იგრძნობს.
Bloomberg-ის ორიგინალური სტატიის ავტორი: გრანტ სმიტი